Dnia 6 października 2011 r. Komisja Europejska przyjęła projekt pakietu rozporządzeń, w którym nakreślono ramy polityki spójności UE na lata 2014-2020. W swojej propozycji Komisja stwierdziła, że polityka spójności powinna pozostać podstawowym elementem przyszłego budżetu UE i podkreśliła jej kluczową rolę w realizacji Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu - „Europa 2020".

U podstaw w/w dokumentu, będącego podstawą dla przyszłej polityki spójności UE, leżą trzy następujące priorytety:

• rozwój inteligentny - rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;
• rozwój zrównoważony - wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;
• rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu - wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.

Przedstawiony przez KE pakiet legislacyjny na lata 2014 - 2020 obejmuje następujące regulacje (dostępne w zakładce Dokumenty i materiały):

• najważniejsze rozporządzenie określające ogólne zasady funkcjonowania Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS), Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFROW) oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR), a także inne zasady ogólne dotyczące EFRR, EFS i Funduszu Spójności;
• trzy rozporządzenia szczegółowe dotyczące EFRR, EFS i Funduszu Spójności;
• dwa rozporządzenia dotyczące celu europejskiej współpracy terytorialnej oraz europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT).

Polityce spójności wyznaczono 2 cele:

- Inwestycje w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia

- Europejska współpraca terytorialna

Poniższy schemat przedstawia architekturę celów przyszłej polityki spójności UE oraz źródła ich finansowania:

W projektach rozporządzeń Komisja zaproponowała szereg ważnych rozwiązań w sposobie kreowania i wdrażania polityki spójności. Oto one:

• SKONCENTROWANIE TEMATYCZNE NA STRATEGII „EUROPA 2020" TZN. NA INTELIGENTNYM I ZRÓWNOWAŻONYM ROZWOJU SPRZYJAJĄCYM WZROSTOWI ZATRUDNIENIA

W celu maksymalnego zwiększenia wpływu polityki na osiąganie priorytetowych celów UE Komisja proponuje wzmocnić proces planowania strategicznego. Wymaga to wprowadzenia wspólnych ram strategicznych, umów o współpracy oraz listy celów tematycznych zgodnych ze strategią „Europa 2020". Wspólne ramy strategiczne, które mają zostać przyjęte przez Komisję, będą określać kluczowe działania niezbędne do osiągnięcia priorytetów UE. Będą też źródłem wytycznych w kwestii planowania dotyczących wszystkich funduszy, w tym EFROW i EFMR, oraz będą stymulować lepszą koordynację różnych narzędzi strukturalnych UE. W umowach o współpracy, uzgodnionych na wstępie między Komisją a państwami członkowskimi, zostanie określony wkład ogólny poszczególnych krajów w realizację celów tematycznych oraz zaangażowanie w konkretne działania prowadzące do osiągnięcia celów strategii „Europa 2020". Ramy wykonawcze będą zawierać jasno zdefiniowane i wymierne cele. Wskazane zostały również kierunki interwencji polityki spójności - Komisja Europejska zaproponowała listę tematycznych celów uwzględniającą 11 obszarów interwencji:

(1) wzmacnianie badań, rozwoju technologicznego i innowacji,

(2) wzmacnianie dostępu do i wykorzystania oraz jakości informacyjnych i komunikacyjnych technologii,

(3) wzmacnianie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnictwa (EFRROW) oraz rybołówstwa i sektora akwakultury (EFMR),

(4) wspieranie przesunięcia w kierunku niskowęglowej gospodarki we wszystkich sektorach gospodarki,

(5) promowanie adaptacji do zmian klimatycznych, zabezpieczania przed i zarządzania ryzykiem,

(6) ochranianie środowiska i promowanie efektywności zasobów,

(7) promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie wąskich gardeł w podstawowej infrastrukturze sieciowej,

(8) promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności siły roboczej,

(9) promowanie integracji społecznej i zwalczania bezrobocia,

(10) inwestowanie w edukację, umiejętności oraz edukację przez całe życie,

(11) wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i sprawnej administracji publicznej.

• WSPIERANIE PLANOWANIA ZINTEGROWANEGO

Komisja proponuje przyjęcie bardziej zintegrowanego podejścia do inwestycji UE, w tym wspólnych zasad kwalifikowania i zasad finansowych, oraz wprowadzenie opcjonalnych programów wielofunduszowych dla EFRR, EFS i Funduszu Spójności. W propozycji przedstawiono także zintegrowane podejście do rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność, które ułatwia realizację lokalnych strategii rozwoju przez grupy społeczne, takie jak m.in. władze lokalne, organizacje pozarządowe oraz partnerzy gospodarczy i społeczni. Podejście to jest oparte na inicjatywie LEADER na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.

• WZROST WYKORZYSTANIA INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

Planuje się zwiększyć rolę nowoczesnych instrumentów finansowych poprzez rozszerzenie ich zakresu, zwiększenie elastyczności i efektywności ich ram wykonawczych oraz poprzez zachęcanie do skorzystania z nich jako skuteczniejszej alternatywy lub jako środka uzupełniającego tradycyjne subwencje. Instrumenty finansowe można stosować w odniesieniu do wszelkiego typu możliwych do osiągnięcia celów polityki określonych w programach, aby zagwarantować inwestowanie w projekty, które zapewniają odpowiednio wysoki wskaźnik zwrotu z inwestycji w sytuacjach niedoskonałości rynku.

Postanowienia ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Funduszu Spójności (FS)

• ZASIĘG GEOGRAFICZNY POMOCY

Wsparcie ze środków EFRR i EFS mogą otrzymać wszystkie regiony Europy. Jednak obowiązywać będzie rozróżnienie pomiędzy regionami mniej i bardziej rozwiniętymi oraz regionami w fazie przejściowej, aby zapewnić skoncentrowanie środków z funduszy stosownie do wysokości produktu krajowego brutto (PKB).

Regiony mniej rozwinięte: Ważnym priorytetem polityki spójności pozostanie udzielanie wsparcia regionom mniej rozwiniętym. Do kategorii tej należą te regiony, których PKB na mieszkańca wynosi mniej niż 75% średniego PKB w krajach UE-27.

Regiony w fazie przejściowej: To nowa kategoria regionów, do której będą należeć te regiony, których PKB na mieszkańca wyniesie 75-90% średniego PKB w krajach UE-27.

Regiony bardziej rozwinięte: Wprawdzie głównym priorytetem polityki spójności pozostaną interwencje w regionach mniej rozwiniętych, jednak istnieją też ważne wyzwania dotyczące wszystkich państw członkowskich, takie jak ogólnoświatowa konkurencja w gospodarce opartej na wiedzy oraz przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną. Do kategorii tej należą te regiony, których PKB na mieszkańca przekracza 90% średniego PKB w krajach UE-27.

Dla każdej kategorii regionów zostanie ustalony minimalny udział EFS w budżecie przyznanym na politykę spójności (20 - 25% dla regionów mniej rozwiniętych, 35 - 40% dla regionów w fazie przejściowej oraz 45 - 50% dla regionów bardziej rozwiniętych). Dzięki temu minimalny ogólny udział EFS w tym budżecie wyniesie 25%.

Fundusz Spójności będzie nadal przeznaczony na wspieranie państw członkowskich, których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniego DNB dla krajów UE-27, w inwestowaniu w transeuropejskie sieci transportowe (TEN-T) i w ochronę środowiska. Część środków z Funduszu Spójności (10 mld EUR) zostanie przeznaczona na sfinansowanie podstawowych sieci transportowych w ramach nowego instrumentu „Łącząc Europę".

• WZMOCNIONE PLANOWANIE STRATEGICZNE UKIERUNKOWANE NA WYNIKI

Aby zwiększyć skuteczność programów polityki spójności, Komisja proponuje wdrożyć proces planowania bardziej ukierunkowany na wyniki. Komisja proponuje tu opcjonalnie wprowadzić specyficzny rodzaj działania, tzw. wspólny plan działań. Plan ten może być definiowany i zarządzany w powiązaniu z wynikami, które będą się przyczyniać do realizacji celów programu.

• NA DRODZE DO „E-SPÓJNOŚCI"

Elektroniczne zarządzanie danymi może znacznie ograniczyć obciążenia administracyjne, ułatwiając jednocześnie sprawowanie kontroli nad projektami i wydatkami. Państwa członkowskie są z tego względu zobowiązanie do wdrożenia do końca 2014 roku systemów, które pozwolą beneficjentom przekazywać wszystkie informacje elektronicznie.

Postanowienia ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)

• ZWIĘKSZENIE SKONCENTROWANIA TEMATYCZNEGO

Aby zapewnić skoncentrowanie inwestycji UE na tych priorytetach, definiowany jest minimalny poziom środków przeznaczanych na szereg obszarów priorytetowych:

- w regionach bardziej rozwiniętych lub w fazie przejściowej co najmniej 80% środków z EFRR należy przeznaczyć na cele tematyczne nr 1, 2, 3 i 4 i co najmniej 20% na cel tematyczny nr 4 czyli zapewnianie efektywności energetycznej i odnawialne źródła energii,

- mniej rozwinięte regiony będą mieć do wyboru szerszą gamę priorytetów inwestycyjnych, odzwierciedlającą ich szersze potrzeby rozwojowe. Jednak będą musiały przeznaczyć co najmniej 50% środków z EFRR na cele tematyczne nr 1, 2, 3 i 4 i co najmniej 10% na cel tematyczny nr 4 czyli zapewnianie efektywności energetycznej i odnawialne źródła energii.

• WZMACNIANIE SPÓJNOŚCI TERYTORIALNEJ

Proponowane rozporządzenie sprzyja zwiększeniu skoncentrowania na zrównoważonym rozwoju miast. Należy to osiągnąć poprzez zarezerwowanie co najmniej 5% środków z EFRR na zrównoważony rozwój miast, utworzenie tzw. platformy rozwoju miejskiego umożliwiającej tworzenie możliwości i wymianę doświadczeń, oraz przyjęcie listy miast, w których zostaną podjęte zintegrowane działania mające na celu zapewnienie ich zrównoważonego rozwoju.Szczególnie wiele uwagi planuje się poświęcić obszarom o określonych cechach naturalnych lub demograficznych, przy czym specjalne środki dodatkowe zostaną przeznaczone dla regionów najbardziej peryferyjnych i słabo zaludnionych. Co najmniej 50% tych środków trzeba będzie przeznaczyć na działania przyczyniające się do zróżnicowania i modernizacji gospodarek regionów najbardziej peryferyjnych, ze szczególnym skoncentrowaniem się na badaniach i wdrażaniu innowacji, technologiach informacyjno-komunikacyjnych oraz konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Jeśli chodzi o wielkość środków w ramach przyszłej polityki spójności, to na finansowanie celów nowej strategii UE, Komisja Europejska chce przeznaczyć w latach 2014-2020 - 376 mld euro. Połowa tych środków - 162,6 mld euro - ma trafić do regionów słabo rozwiniętych, czyli takich jak województwo lubelskie